Nietrzymanie moczu nie powinno zakłócać radości życia

Milena Bękarska rozmawia z lekarzem rodzinnym dr Honoratą Błaszczyk, Prezes Łódzkiego Oddziału Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce.

Milena Bękarska: Pracuje Pani w przychodni POZ jako lekarz rodzinny. Jaki odsetek Pani pacjentów stanowią seniorzy?

Honorata Błaszczyk: To zależy co rozumie Pani pod pojęciem "senior". Światowa Organizacja Zdrowia za początek starości uważa wiek 60 lat. Liczba pacjentów w tym wieku w populacji, którą się medycznie zajmuję stanowi ok. 23%. To duży odsetek.

Jeżeli za wiek senioralny przyjmiemy, zgodnie z programem "Senior+" wiek 75 lat i więcej - liczba pacjentów w tym wieku w populacji moich podopiecznych to ok. 18%.

Milena Bękarska: Czy osoby, które przychodzą  do lekarza tzw. pierwszego kontaktu chętnie mówią o swoich dolegliwościach intymnych, np. o nietrzymaniu moczu, czy proszą o skierowanie do urologa lub ginekologa bez rozmowy o problemie?

Honorata Błaszczyk: W zdecydowanej większości pacjenci niechętnie inicjują rozmowę na ten temat. Zwykle inicjatywa wychodzi od lekarza i jest wynikiem obserwacji chorego, jego schorzeń, stosowanych leków, problemów ze skórą. Zdarza się, że pacjent prosi o skierowanie do specjalisty, ale wtedy jest proszony o podanie powodu skłaniającego go do tej decyzji. I tak, chcąc nie chcąc, musi określić nurtujący go problem. Wtedy rozpoczynam ścieżkę diagnostyczno-leczniczą.

Milena Bękarska: Czy lekarz POZ może pomóc pacjentowi z nietrzymaniem moczu?

Honorata Błaszczyk: Oczywiście, że tak. Podstawowa opieka zdrowotna jest miejscem w systemie opieki zdrowotnej, które może pacjentowi z nietrzymaniem moczu wiele zaoferować. Od rozpoznania choroby, poprzez identyfikację czynników ryzyka - modyfikowalnych i niemodyfikowalnych, diagnostykę (w zakresie możliwości podstawowej opieki zdrowotnej) do leczenia niefarmakologicznego i farmakologicznego. Bardzo istotnym zadaniem lekarza podstawowej opieki zdrowotnej i jego zespołu jest edukacja pacjenta i członków jego rodziny lub opiekunów w zakresie odpowiednich nawyków żywieniowych, aktywności fizycznej, pielęgnacji skóry, używania środków chłonnych.
Jednak szansa na pełen sukces w postępowaniu z nietrzymaniem moczu jest wtedy, gdy współpracuje zespół profesjonalistów (lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarka, położna, ginekolog, urolog, fizjoterapeuta). 

Milena Bękarska: Czy zdarza się Pani w codziennej praktyce pytać pacjentów o NTM, nawet jeśli sami nie zgłaszają takiej dolegliwości?

Honorata Błaszczyk: Oczywiście, że tak. Wtedy, gdy podejrzewam taki problem nie mogę pozwolić sobie na niezadanie pytania. Dla lekarza, czy każdego innego profesjonalisty medycznego, nie mogą istnieć pytania niewygodne czy krępujące. Pytanie o nietrzymanie moczu musi stanowić element badania podmiotowego pacjenta jak wiele innych np. palenie tytoniu, picie alkoholu, stosowanie używek. 

Milena Bękarska: Wielokrotnie będąc pacjentką w przychodni słyszałam na korytarzu rozmowy o chorobach, szczególnie panie chętnie dzielą się swoimi doświadczeniami. Nigdy jednak nie słyszałam, aby panie rozmawiały o NTM, który dotyka przecież 2 mln osób w Polsce.  Dlaczego wg Pani pacjenci potrafią rozmawiać o innych schorzeniach bez skrępowania, a nietrzymanie moczu nadal jest tematem tabu?

Honorata Błaszczyk: Poczekalnia jest miejscem publicznym i zrozumiałe jest, że pacjenci nie będą rozmawiać o problemie intymnym w takiej przestrzeni. "W towarzystwie" o pewnych rzeczach jednak nie powinno się rozmawiać, chociażby dlatego, żeby nie wprawiać w zakłopotanie rozmówcy. I w tym kontekście nie mówiłabym o "temacie tabu". 

Natomiast poinformowanie o problemie nietrzymania moczu  lekarza, pielęgniarki czy położnej nie powinno być dla pacjenta wstydliwe czy wiązać się z dużym dyskomfortem psychicznym. Niechęć do rozmowy z lekarzem wynika właśnie, przede wszystkim ze wstydu i braku wiedzy na temat możliwości leczenia. 

Milena Bękarska: Często można się spotkać, z opinią że NTM to dolegliwość związana z wiekiem. Pacjenci nie mówią o tym, bo wychodzą z założenia, że mają to „wszyscy w ich wieku”. Co Pani o tym sądzi?

Honorata Błaszczyk: Rzeczywiście jest to jeden z powodów. Wiek jest czynnikiem ryzyka nietrzymania moczu, ale nietrzymanie moczu nie powinno zakłócać radości życia seniora.

Milena Bękarska: Czy uważa Pani, że powstanie placówki dedykowanej specjalnie pacjentom z nietrzymaniem moczu uświadomi społeczeństwu skalę problemu?

Honorata Błaszczyk: Aby społeczeństwo uświadomiło sobie skalę problemu potrzebna jest informacja i edukacja. Jest to zadanie dla dużej grupy profesjonalistów medycznych. Placówki dedykowane nietrzymaniu moczu z pewnością przyniosą korzyść pacjentom z już rozpoznanym schorzeniem. Aby dotrzeć do wielu potrzebnych jest wielu.

Milena Bękarska: W Centrum Kontynencji stawiamy na współpracę interdyscyplinarną, będziemy współpracować z lekarzami ginekologami i urologami, fizjoterapeutami, ale także z lekarzami rodzinnymi. Już wiemy, że pierwsze Centrum powstanie w Warszawie. A drugie – może w Łodzi?

Honorata Błaszczyk: To byłoby bardzo dobre rozwiązanie. 

Milena Bękarska: Bardzo dziękuję za rozmowę.

Mężczyźni w walce z NTM

Milena Bękarska rozmawia z Bogusławem Olawskim, Przewodniczącym Sekcji Prostaty oraz Prezesem Oddziału Małopolskiego Stowarzyszenia Osób z NTM "UroConti".

Milena Bękarska: Od 4 lat istnieje Oddział Stowarzyszenia "UroConti", którego od samego początku jest Pan Prezesem. Co skłoniło Pana do przyjścia na spotkanie założycielskie oraz zgłoszenia swojej kandydatury na przewodniczącego?

Bogusław Olawski: Po przejściu operacji radykalnej prostatektomii szukałem możliwości rehabilitacji, innych informacji, chciałem spotkać się z osobami, które zmagają się z takimi samymi problemami jak ja. Słyszałem o Stowarzyszeniu dla Osób z NTM "UroConti", więc kiedy dowiedziałem się o spotkaniu założycielskim Oddziału w Krakowie – poszedłem na nie. Zadawałem dużo pytań, starałem się podzielić swoją wiedzą i swoimi doświadczeniami, więc Koledzy i Koleżanki zaproponowali moją kandydaturę na Prezesa. Początkowo miałem wątpliwości, czy podołam czasowo, ale zgodziłem się.

Milena Bękarska: Jak życie krakowskich pacjentów z NTM zmieniło się w ciągu tych 4 lat?

Bogusław Olawski: Jako Stowarzyszenie nawiązaliśmy współpracę z Oddziałem Klinicznym Urologii i Urologii Onkologicznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. Rozpoczęliśmy tam regularne zajęcia rehabilitacyjne dla osób z NTM, które nieustannie cieszą się dużym powodzeniem zarówno wśród naszych Członków, jak i pacjentów z poza Stowarzyszenia. Organizujemy także szkolenia, prelekcje, spotkania wyjazdowe, konsultacje i rozmowy osób po zabiegach z osobami szukającymi wsparcia i pomocy.

Milena Bękarska: W listopadzie 2016 została powołana Sekcja Prostaty Stowarzyszenia Osób z NTM "UroConti", której został Pan Przewodniczącym. Jaki jest cel działania Sekcji?

Bogusław Olawski: Do Stowarzyszenia "UroConti" należą zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Wszystkie działania Oddziału kierowane są do całej społeczności pacjentów. Sekcja Prostaty jest dedykowana mężczyznom – dzięki niej mamy szansę spotkać się i omawiać nasze zdrowotne problemy. Staramy się przełamać tabu, zachęcić mężczyzn do wykonywania badań profilaktycznych, popularyzujemy wiedzę dotyczącą profilaktyki, diagnostyki oraz leczenia chorób gruczołu krokowego. W ramach działań Sekcji, na terenie Krakowa działają dwie grupy rehabilitacyjne tylko dla mężczyzn z NTM i po zabiegach usunięcia gruczołu krokowego. Członków zapraszamy na szkolenia i prelekcje tematyczne. Rozsyłamy panom materiały szkoleniowe, dajemy możliwość dyskusji pomiędzy sobą i przekazywania swoich doświadczeń.

Milena Bękarska: Czy panowie chętnie korzystają z możliwości spotkań z fizjoterapeutą?

Bogusław Olawski: Panowie bardzo chętnie korzystają z zajęć, ponieważ przynoszą one konkretne efekty. Cały czas staramy się pozyskać środki na uruchomienie kolejnych grup zajęciowych, bo zapotrzebowanie nadal jest ogromne.

Milena Bękarska: Rozmawia Pan z wieloma mężczyznami dotkniętymi nietrzymaniem moczu, wielu z nich zgłasza się bezpośrednio do Pana z prośbą o pomoc, poradę. Wynika to z tego, że pacjentowi łatwiej rozmawiać z drugim pacjentem, niż udać się po poradę do specjalisty.

Bogusław Olawski: Dzieje się tak, ponieważ w większości pacjenci po zabiegach w klinice są kierowani do naszego Oddziału. Stowarzyszenie działa aktywnie, pojawiamy się w mediach, organizujemy spotkania, prelekcje, a jednocześnie jesteśmy otwarci na zaproszenia od innych stowarzyszeń pacjenckich. Z ramienia Sekcji Prostaty często pojawiamy się także w Warszawie na posiedzeniach i debatach o zdrowiu w Ministerstwie Zdrowia, w Sejmie. Zawsze też podajemy kontakt do siebie – numer telefonu czy adres e-mail. Każdy, kto jest gotowy rozmawiać o NTM czy chorobach raka stercza może się z nami skontaktować i uzyskać pomoc. A osób, które przełamują wstyd i chcą rozmawiać jest coraz więcej.

Milena Bękarska: Czy opierając się na własnych doświadczeniach może Pan stwierdzić, że lekarze w Polsce są przygotowani i wyedukowani do leczenia pacjentów z nietrzymaniem moczu?

Bogusław Olawski: Niestety, tylko nieliczni lekarze są przygotowani do pracy z pacjentami z nietrzymaniem moczu. Podam Pani przykład: rozmawiam z lekarzem pierwszego kontaktu w przychodni i zwracam się z prośbą, aby kierował do nas osoby z NTM. Otrzymuję odpowiedź: "a widział Pan osobę po 50, która nie ma dolegliwości NTM?" - odpowiadam, że widziałem. Wielu lekarzy nadal uważa, że NTM to dolegliwość, która przychodzi z wiekiem i nie da się jej leczyć. Oczywiście zdarzają się lekarze, którzy od razu kierują panie do ginekologa, a panów do urologa, ale nie spotkałem się jeszcze z sytuacją, aby lekarz w przychodni porozmawiał ze mną o tym problemie i powiedział, jakie mam możliwości leczenia.

Milena Bękarska: A jaki jest czas oczekiwania na wizytę u urologa w Krakowie?

Bogusław Olawski: Na NFZ czeka się średnio od 3 do 6 miesięcy. Zależy, czy jest to pierwsza, czy kolejna wizyta. Oczywiście pierwszeństwo mają osoby po zabiegach onkologicznych oraz pacjenci oczekujący na operacje. Na wizytę w prywatnej placówce oczekuje się średnio miesiąc, dwa. Jednak rzadko trafia się do lekarza, który zna metody leczenia i potraktuje problem poważnie. Najbardziej zdeterminowani pacjenci szukają odpowiedniego urologa aż do skutku, jednak część osób rezygnuje z poszukiwań i zamyka się ze swoim problemem w domu.

Milena Bękarska: Niedługo w Polsce powstanie pierwsze Centrum Kontynencji Medical Continence Centers. Ma ono być odpowiedzią na potrzeby pacjentów z NTM. Miał Pan okazję zapoznać się z informacjami o placówce? Co Pan sądzi o tej inicjatywie?

Bogusław Olawski: Uważam, że ta inicjatywa jest dla pacjentów z NTM nadzieją, że zakończy się wędrówka po przychodniach i szpitalach, od lekarza do lekarza. Nadzieją, że zgłaszając się do placówki Medical Continence Centers otrzymają fachową opiekę od osób, które są wyszkolone do pracy z pacjentami z nietrzymaniem moczu. To ważne, aby przy tak intymnej dolegliwości być godnie traktowanym przez personel, który będzie miał dla nas czas i niezbędną wiedzę aby nam pomóc.

Milena Bękarska: Dziękuję za rozmowę!

NTM okiem fizjoterapeuty - pacjenci coraz bardziej świadomi

Milena Bękarska rozmawia z Kingą Religą-Popiołek - fizjoterapeutką z Krakowa.

Milena Bękarska: Od lat współpracuje Pani ze Stowarzyszeniem "UroConti", wspiera działania pacjentów oraz prowadzi dla nich gimnastykę z elementami ćwiczeń mięśni dna miednicy. Kim są Pani podopieczni?

Kinga Religa-Popiołek: Są to głównie seniorzy - kobiety z dysfunkcjami dna miednicy lub po zabiegach operacyjnych w obrębie miednicy mniejszej, jednak znaczną większość stanowią mężczyźni po radykalnej prostatektomii. Wszyscy uczestnicy gimnastyki cierpią na nietrzymanie moczu, w większości o charakterze wysiłkowym.

Czy na przestrzeni lat widzi Pani poprawę świadomości u pacjentów? Nietrzymanie moczu to nadal temat tabu, czy Polacy przełamują już barierę wstydu i mówią o tym otwarcie?

Kinga Religa-Popiołek: Pacjenci są coraz bardziej świadomi istnienia problemu oraz tego, że dotyczy on ich samych, choć ta bariera wstydu dla niektórych jest nadal trudna do pokonania. W przełamywaniu tabu coraz bardziej pomagają media, temat zaczyna być poruszany w różnych programach prozdrowotych i całe szczęście, bo nietrzymanie moczu dotyczy ponad 2 mln Polaków, a w naszym starzejącym się społeczeństwie ta liczba będzie stale wzrastać.

Kiedyś panowało przekonanie, że nietrzymanie moczu to schorzenie osób starszych. Wiemy jednak, że często dotyka także młodych - kobiety po porodach, po operacjach ginekologicznych, onkologicznych. Czy to "młodsze pokolenie" jest bardziej otwarte, świadome, chętniej korzysta z pomocy fizjoterapeutów?

Kinga Religa-Popiołek: Z moich obserwacji wynika, że świadomość wzrasta w całym społeczeństwie. Po pomoc do Stowarzyszenia "UroConti" zgłaszają się głównie osoby starsze. Powodem tego jest przede wszystkim fakt, że to seniorzy stanowią większy odsetek osób cierpiących na tę dolegliwość, a poza tym młodsze pokolenie często żyje w przekonaniu, że to przejściowy problem związany właśnie z przebytym porodem lub operacją i sam minie, co najczęściej nie jest prawdą. Należy zdać sobie sprawę, że nietrzymanie moczu nie jest następstwem każdej ciąży, czy porodu, ani też naturalnym procesem starzenia się organizmu i że istnieje kilka sposobów na jego leczenie. Ale tak jak w każdej chorobie - lepiej jest jej zapobiegać niż leczyć, zatem każda kobieta planująca ciążę lub już będąca w stanie błogosławionym powinna być objęta profilaktyką nietrzymania moczu. Zapobieganie temu problemowi polega diagnostyce i regularnych kontrolach u lekarza specjalisty oraz wdrożeniu indywidualnego planu rehabilitacji dobranego przez fizjoterapeutę. Warto tu też wspomnieć o tym, że wiele osób stosuje np. trening mięśni dna miednicy w oparciu o filmiki znalezione w Internecie. Jest to niewłaściwe podejście do problemu, ponieważ część materiału dostępnego w sieci jest zwyczajnie błędna lub nieodpowiednia dla danego przypadku.

Czy pacjenci, którzy zgłaszają się do Pani ćwiczą regularnie, czy kończy się na jednej wizycie?

Kinga Religa-Popiołek: Znaczna większość pacjentów uczęszcza regularnie na zajęcia. Część z nich po jakimś czasie, znając zasady prawidłowego treningu, kontynuuje ćwiczenia według potrzeb w domu. Jak w każdym treningu, tutaj też - jednym z najistotniejszych elementów jest regularność wykonywania odpowiednich ćwiczeń.

Często spotyka się Pani z obawą pacjentów, że nie poradzą sobie z ćwiczeniami?

Kinga Religa-Popiołek: To się zdarza, natomiast większość chętnych zgłaszających się na zajęcia świetnie daje sobie radę, pomimo wcześniejszych obaw. Jako fizjoterapeutka i prowadząca zajęcia grupowe zdaję sobie sprawę z tego, że mając na sali kilka osób nie ma możliwości na jednakowy poziom umiejętności wśród uczestników. Jest on zróżnicowany w każdej grupie, zatem zawsze staram się dobrać ćwiczenia w taki sposób, by każdy mógł je wykonać lub pokazuję kilka wersji tego samego ćwiczenia z różnym poziomem jego trudności.

Pacjenci często skarżą się, że po wizycie u lekarza specjalisty, nie są kierowani na dalsze leczenie. Często mimo chęci, a nawet dysponowania środkami finansowymi nie docierają do fizjoterapeuty. Dlaczego tak się dzieje?

Kinga Religa-Popiołek: Zdarza się, że pacjenci szukający pomocy nie zawsze ją uzyskują, ponieważ nie dla wszystkich lekarzy prowadzących danego pacjenta jest to temat, na który należałoby zwrócić nieco więcej uwagi. Wynika to przede wszystkim z faktu, że lekarze skupieni są na cięższych dolegliwościach, z którymi w większości borykają się chorzy, a nietrzymanie moczu schodzi na dalszy plan. A przecież to poważny problem, który zaburza sferę fizyczną, społeczną, a także wpływa na stan psychiczny. Innymi słowy mówiąc, osoby cierpiące na nietrzymanie moczu czują się przytłoczone faktem, że zwykłe pochylenie się może prowadzić do zmoczenia bielizny. Przez to ograniczają aktywność fizyczną choćby w postaci spacerów, aż do całkowitego zaprzestania wychodzenia z domu. Pacjenci czują się wtedy odizolowani od społeczeństwa, co często prowadzi do stanów obniżonego nastroju, a nawet depresji. Kolejnym powodem braku skierowania pacjenta na dalsze leczenie jest nadal zbyt niska świadomość specjalistów na temat istnienia leczenia w postaci fizjoterapii lub wątpliwości co do jej skuteczności.

Niedługo w Warszawie powstanie pierwsza wzorcowa placówka dla pacjentów z nietrzymaniem moczu. Jednym z kluczowych założeń funkcjonowania Medical Continence Centers będzie bliższa współpraca między lekarzami urologami i ginekologami, a fizjoterapeutami. Czy fizjoterapeuci potrzebują takiej współpracy?

Kinga Religa-Popiołek: Współpraca fizjoterapeutów ze specjalistami takimi jak urolodzy czy ginekolodzy, jest niezbędna do utworzenia multidyscyplinarnego modelu postępowania w leczeniu pacjentów z nietrzymaniem moczu. A do takiego właśnie podejścia powinniśmy dążyć, by móc znaleźć się w gronie specjalistów na najwyższym poziomie.

Mieszka Pani na co dzień w Krakowie. Czy uważa Pani, że placówka Medical Continence Centers wpisałaby się w potrzeby mieszkańców tego miasta?

Kinga Religa-Popiołek: Nie mam najmniejszych wątpliwości, że taka placówka byłaby odpowiedzią na ogromne potrzeby pacjentów z niemal całej Polski południowej. Kraków posiada zaplecze wspaniałych specjalistów z zakresu urologii jak i ginekologii, do których zgłaszają się chorzy z wielu okolicznych miast, miasteczek i wsi. I jesteśmy także my - fizjoterapeuci, którym Medical Continence Centers daje nadzieję, że wreszcie problem nietrzymania moczu nie będzie traktowany po macoszemu.

Dziękuję za rozmowę!